Dzieje Wysp Brytyjskich. Świt kultury Celtów.

 Artykuł ukazał się w listopadzie 2021 roku. Był ostatnim z serii. Polski Magazyn w UK po kilku latach działalności przejdzie do historii w połowie roku 2022.

Świt kultury Celtów

W czwartej już części opowieści o Wyspach Brytyjskich zmuszony jestem zacząć od rzeczy mało przyjemnej. O człowieku z Cheddar już pisałem. Niestety ojkofobia na wyspach się nasila. Polityczno poprawne środowiska nie dają biednemu człowiekowi sprzed tysięcy lat leżeć w spokoju. Od czasu publikacji mego tekstu w MAGAZYNIE, w którym poruszyłem temat nieszczęsnego szkieletu już czterokrotnie natknąłem się sensacyjne artykuły informujące tym, że Brytyjczycy byli czarni. Doprawdy przypomina to teksty zza żelaznej kurtyny. Pominę tu fakt, że dziennikarze, którzy są niemal opętani kolorem skóry sami brzmią jak rasiści. Takie artykuły nawet jeśli pojawiają się w szanowanych niegdyś dziennikach przez swój propagandowy wydźwięk nie mają żadnej wartości naukowej. Pomijają one zupełnie strukturę ludności wysp. Każdy bowiem kto ma jako takie pojęcie o historii wie, że wyspy kształtowane były przez różne ludy napływające falami na przestrzeni wieków.

Wyobraźmy sobie teraz, że Europa to wielki prawie pusty blok w którym tylko kilka mieszkań jest zajętych a pozostałe czekają na swoich właścicieli. Tak właśnie wyglądał nasz kontynent tysiące lat temu. Nie był bezludny. Ktoś w Europie mieszkał ale ludzi było tak mało, że dla nowoprzybyłych nie stanowiło to najmniejszego problemu.

 Brytania od epoki brązu przeżywała dynamiczny wzrost. Jej ludność pomiędzy 1800 rokiem przed nasza erą a 100 rokiem przed naszą erą wzrosłą z około 300 tysięcy do blisko półtora miliona. Zainteresowanych artefaktami z epoki brązu odsyłam do British Museum, muzeum w Cardiff czy Edynburgu oraz do mniejszych placówek regionalnych. Jest tego sporo.

Wracając jednak do meritum. W tym czasie to jest od około 2 tysięcy lat przed Chrystusem z głębi Azji na stary kontynent przybywały fale migracji. Jedną z takich wielkich fal stanowiły ludy celtyckie, które przetoczyły się dosłownie przez prawie całą Europę. Około tysiąca lat przed naszą erą zaczęli ze swych dotychczasowych siedzib pomiędzy dzisiejszymi południowymi Niemcami a Czechami rozchodzić się powoli w każdym kierunku.

Zanim jednak nastanie czas Celtów na wyspy prawdopodobnie z Nadrenii od około 1200 roku przed naszą erą zacznie przybywać ludność, która stworzy Kulturę Deverel-Rimbury.

  Era Celtów zbliżała się jednak wielkimi krokami. Wyspy Brytyjskie powoli dostawały się pod ich wpływy. Jak pisałem poprzednio pomiędzy 1200 a 1000 rokiem przed naszą erą zaczęli powoli przenikać na wyspy. Właściwa kolonizacja zacznie się dużo później bo pod koniec VI wieku przed naszą erą. Setki lat wcześniej należy mówić raczej o przenikaniu kultury celtyckiej na wyspy i bardzo symbolicznym osadnictwie.

Dziś narody celtyckie żyją jakby trochę na uboczu. Sama celtyckość weszła jednak głęboko do kultury popularnej. Słynna galijska wioska broniąca się pod wodzą Asterixa przed samym Cezarem to przecież wioska celtycka. Oglądając mecze reprezentacji Anglii słyszymy czasem jak komentator określa tę drużynę mianem dumnych synów Albionu. Albion to jedna z nazw Brytanii użyta po raz pierwszy przez rzymskiego autora Awienusa. Nie on ją jednak wymyślił, wiadomo, że jest dużo starsza niż jego pisma i ma pochodzenie celtyckie. Znaczy tyle co biały ląd. Celtowie z okolic dzisiejszego Calais mogli wymyślić tę nazwę obserwując białe klify Dover mieniące się po drugiej stronie wody. O królu Arturze słyszał chyba każdy. Opowieści o nim zebrane są w tak zwane legendy arturiańskie. Ne istnieje jedna wersja legend. Znamy kilka różnych wersji. Możemy w nich odnaleźć ślady historyczne, wpływy różnych kultur, wczesnego chrześcijaństwa ale też sporo z mitologii celtyckiej.

Pozostając w kręgu podań i tradycji warto wspomnieć o Brutusie (Brucie) z Troi.  Miały być pierwszym królem brytyjskim. Protoplastą Brytów. Najstarsze źródło o nim mówiące pochodzi z IX wieku po Chrystusie. Pochodzenie grecko-rzymskie miało podkreślać więzi z wyższą kulturą europejską. Mówiąc wprost autor chciał pokazać, że Celtowie to nie byle kto a część ważnej rodziny. Brutus miał założyć nową Troję: Troynovante czyli późniejszy Londyn. Od razu uprzedzam to tylko legenda nikt taki nie założył Londynu. Brutus miał panować 23 lata. Po jego śmierci królestwo zostało podzielone pomiędzy trzech synów. Kamber dostał Cambrię czyli Walię, Albanctus/Albanac otrzymał Szkocję a Locrinus resztę. Po 10 latach Locrinus zginie w bitwie a regencję w imieniu małoletniego króla Maddana sprawować będzie królowa Gwendolen. Wśród niektórych autorów można część spotkać umieszczanie Brutusa około 1115 roku przed naszą erą. Moim zdaniem jest to duży błąd. Większość ludzi zinterpretuje to jako dokładny czas panowania prawdziwej osoby a nie umowne zaznaczenie pewnych procesów rozpoczynających się na wyspie. Jakkolwiek bardzo ciekawe są te historie to tylko spisane bardzo późno legendy, tłumaczące pewne procesy jak na przykład podział Brytanii na odrębne krainy. Oczywiście najprawdopodobniej ktoś taki jak Brutus czy jego następcy rzeczywiście istnieli. Najprawdopodobniej są to imiona lokalnych wodzów, które przetrwały w tradycji ustnej. Umiejscowienie ich w konkretnym czasie czy powiązania rodzinne to już wizja czysto literacka.

Legendarni królowie Celtów

Brutus/Brut ok 1115 p.n.e. panował 23 lata

|

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                     |                                                     |                                                   |

Kamber (odziedziczył Walię)       Locrinus  panował 10 lat       Albanctus/Albanac (odziedziczył Szkocję)

|

Królowa Gwendolen panowała 15 lat

|

Madaan panował 40 lat

|

Mempricius panował 20 lat, zabity przez wilki

|

Ebraucus panował 39 lat

|

Brutus II Greenshield panował 12 lat

|

Leil panował 25 lat

|

Rud Hud Hudibras panował 39 lat

|

Bladud panował 20 lat

|

Leir panował 60 lat, Szekspirowski „Król Lear”

Leir został na krótko pozbawiony tronu przez dwie królowe Szkocji oraz Walii. Obie zginą potem w bitwie a Leir powróci na tron.

|

Leir panował ponownie 3 do 10 lat

|

Królowa Cordaella/Cordelia najmłodsza córka Leira, panowała 5 lat. Popełniła samobójstwo po przegranej rebelii przeciw dwóm siostrzeńcom, królom Szkocji oraz Kornwalii

|

Cuneglasus/Cinedagius panował 33 lata

|

Rivallo długośc panowania nieznana

|

Gurgastius/Gurgustius długość panowania nieznana

|

Sisillius I długość panowania nieznana

|

Jago siostrzeniec Gurgastuisa, długość panowania nieznana

|

Kimarcus syn Sisilliusa I, długość panowania nieznana

 

Z czasem Celtowie przynieśli na wyspy prawdziwą rewolucję techniczną. Od około 800 roku przed naszą era na wyspach zaczęła zakorzeniać się nowa kultura zwana Halsztacką.  Wraz z nią nastała era żelaza. Rozwinęła się ciekawa forma osadnictwa zwana Hill Forts.  Były to ufortyfikowane budowle budowane na niewielkim wzniesieniu. Różniły się bardzo rozmiarami. Od maleńkich zajmujących powierzchnię stodoły to wielkich na których zmieściłoby się kilkadziesiąt boisk piłkarskich.  Najwcześniejsze przykłady Hill Forts pochodzą spomiędzy lat 900 a 600 przed nasza erą. Archeolodzy sądzą, że nie były wtedy zamieszkiwane na stałe. Stanowiły raczej rodzaj centrów, religijnych czy handlowych.  Po roku 600 czyli w okresie gdy zaczyna się właściwy napływ Celtów „forty” przyjmują formy stałego osadnictwa. Wraz ze zmierzchem kultury Halsztackiej około 450 roku przed nasza erą „forty zaczęły wychodzić z użytku. Były opuszczane lub przebudowywane. Najciekawsze przykłady Hill Forts, które można zwiedzać to Maiden Castle w Dorest oraz Old Oswestry w West Midlands.